Review: Dirty Mind (1980)
Met zijn derde album Dirty Mind maakt Prince een definitief statement en vestigt hij in 1980 zijn naam als vrijgevochten rebel. Het grote publiek fronst er de wenkbrauwen bij, maar als cultartiest maakt Prince door het vrijgevochten karakter van Dirty Mind snel naam. Anno 2016 is dat gevoel van opwinding dat het album oproept nog zeker niet vervlogen.
MK: “Was Prince’ tweede album in principe in mum van tijd geschreven, gecomponeerd en opgenomen, mede doordat hij zijn budget voor drie platen al bijna met zijn debuut had gespendeerd, met Dirty Mind was hij helemaal razendsnel klaar. Waarschijnlijk komt dat doordat zijn kersverse manager Steve Fargnoli vond dat de demo’s al goed genoeg waren. Daardoor staat Dirty Mind qua muziek sowieso al mijlen ver weg van het extreem gepolijste For You.”
EK: “Ik vind Dirty Mind een uitermate interessante stap in de carrière van Prince. Het roer ging imagotechnisch in één klap om, van de lieve jonge alleskunner naar de grote gevaarlijke geilneef. Ik heb in nog geen enkele biografie van de man exact kunnen vinden hoe hij tot de beslissing kwam die radicale metamorfose te ondergaan. Muzikaal was hij natuurlijk altijd al de grenzen aan het aftasten, een Soft and Wet op zijn debuut laat weinig aan de verbeelding over, maar hier gaat hij een enorme stap verder. Ineens staat hier een ranzig menneke die gehuld in vrouwenslip voor een van de meest ongemakkelijke albumhoezen aller tijden zorgt.”
MK: “Die hoes is zeker een duidelijk signaal, maar de lyrics zijn ook absoluut een radicale ommezwaai. Rauw, direct en brutaal. De teksten weerspiegelen Prince zoals hij echt dacht, niet hoe hij over wilde – of van zijn label moest – komen voor het grote publiek. Zeg maar de romantische dromer op het witte paard, zoals hij op de achterkant van de hoes van Prince stond afgebeeld. Nee, Dirty Mind laat de ‘rude boy’ Prince horen. Het is één grote ‘fuck you’ naar diegenen die dachten dat Prince slechts een brave soul brother was die lieve muziek maakte.”
EK: “Ik vind de transformatie een briljante zet, het geeft die de op de eerste albums wat zwalkende ‘vlees noch vis’-Prince in één krachtige klap direct een smoel. Met nog geen half uur speeltijd is Dirty Mind zijn kortste. Al zijn de eerdere albums ook niet bijster veel langer, de impact van deze derde is zo vreselijk veel groter. Het gekke is dat het van de eerste drie albums het album is waar het minste budget voor was en tegelijk is het de plaat waarop voor het eerst wél alles klopt. De openende titeltrack met zijn pulserende riff/beat en zijn onverbloemd vuige tekst zet direct alles op scherp. Nog steeds overigens. Prince maakt een statement dat ruim 35 jaar later nog steeds resoneert én menig over seks zingende hedendaagse artiest met de staart tussen de benen naar huis stuurt. Opvallend is tevens dat Prince in het nummer voor het eerst ook op de talenten van een ander vertrouwt. Toetsenist Matt ‘Dr.’ Fink is verantwoordelijk voor die pakkende en pompende synthpartij en krijgt daar op de hoes ook alle credits voor.”
MK: “Dirty Mind zet absoluut meteen de toon en dat maakt de titeltrack meteen al essentieel. Muzikaal? Ja, maar dat geldt voor het hele album. Kaal, synths en gitaar, poppy maar ook een heel eigen geluid. Tekstueel? Dat vooral. Dit is de Prince waar het grote publiek later ook mee kennismaakte: direct, onverbloemd, seksueel. Ik verslikte me wel even in mijn cola toen ik de teksten op dit album voor het eerst hoorde. Dit nadat ik na Purple Rain ontdekte dat Prince voor 1999 al vier albums had gemaakt. Enfin, wat kan ik er verder over zeggen dan dat ik het Prince uit het boekje vind, zij het de Prince die net begonnen was dat boek te schrijven. Oh, en uiteraard dat het een geweldige riff heeft. Stuwend, dwingend en uitermate verslavend. Een blauwdruk voor riffs die je later in bijvoorbeeld 1999, Let’s Go Crazy of When Doves Cry zou horen.”
EK: “When You Were Mine is vervolgens een puik popliedje, toffe koortjes, even catchy als tragikomische tekst en de jengelende synths maken het af. Waarom is dit in hemelsnaam nooit als single uitgebracht? De hitpotentie druipt er vanaf, zoals de lichaamssappen van de overige tracks die wel een single werden afdruppelen. Die tekst kan nooit het bezwaar zijn geweest.”
MK: “Dat weet ik nog niet zo zeker. Door de tekst over driehoeksrelatie en jaloezie – tot aan stalken aan toe – nooit een echte hit kunnen worden. Maar of dat erg is?”
EK: “Zeker niet erg, al kunnen stalkliedjes prima de hitparades in, getuige Can’t Stand Losing You van The Police, dat nota bene twee jaar ouder is.”
MK: “Neemt niet weg dat When You Were Mine essentiële Prince-kost is. Zet hij in het titelnummer de toon met een combinatie van funk en new wave, dan is When You Were Mine meteen een knock-out. De eerste echte poging van Prince om het perfecte popliedje af te leveren. En daar komt hij angstig dichtbij. Lennon, Costello, The Cars, Springsteen, Phil Spector, je hoort het allemaal min of meer terug.”
EK: “Do It All Night laat er (getuige de titel) ook weinig gras over groeien. Los daarvan is deze discodeun een fantastische dansvloerstamper, die met een enorme drive en vurigheid wordt gebracht. Daardoor is het een van mijn favoriete tracks op het album. Had best wat langer door mogen gaan, gelukkig wordt niet voor een fade-out gekozen. Dat ontsiert veel tracks op met name de tweede plaat en daar lijkt Prince van geleerd te hebben.”
MK: “Ik vind het minder sterk. Do It All Night is gewoonweg muzikaal niet zo verbluffend als Dirty Mind en When You Were Mine. Daarvoor vind ik het net nog wat teveel disco. Maar het heeft een randje dat vele malen scherper is dan zijn eerste twee albums bij elkaar én een onweerstaanbare groove. Aan de andere kant heeft het een eigenaardig einde. Waar Prince op zijn vorige albums de groove gewoon wegdraaide, eindigt dit nummer abrupt met een soort achterstevoren gespeeld synthesizer akkoord.”
EK: “Gotta Broken Heart Again haalt er daarna de vaart aardig uit. Op dit album dat zich als een stormram naar voren beweegt, is het enigszins dissonant en als rustpunt had het voor mij niet gehoeven.”
MK: “Het is de enige ballad van het album, eentje in de traditie van eerste twee albums. Maar: muzikaal stukken beter. Want kaler, met een perfecte synergie tussen toetsen en gitaarwerk. Luister vooral eens naar het zalig stukje vocale acrobatiek in de climax, als Prince (en het koortje) uitbarst in een haast wanhopig ‘Oh baby, I can’t get you out of my head / Oh-aahhh, gotta broken heart again!’.”
EK: “Meestal ben ik dan al weer weg. Je hebt wel gelijk, het is absoluut een stap naar voren in vergelijking met soortgelijke tracks op eerdere albums. Prince weet instrumentaal de balans te bewaren zodat het niet volgepropt zit met onnodige frivoliteiten. De koortjes zijn prima, toetsenwerk is even simpel als doeltreffend. Ik denk dat ik de track los getrokken van het album beter vind dan als onderdeel van de ‘Sturm und Drang’ die de rest van Dirty Mind uitstraalt.”
MK: “Ook hier weer een vreemd einde trouwens, al is het origineler dan het vorige nummer. Nu horen we een gitaarakkoord dat zo wordt aangeslagen dat het klinkt alsof er een deur wordt dicht geslagen.”
EK: “Op de tweede plaatkant van het album komt de geest pas écht uit de fles. Hoewel Prince geen punkartiest is, heeft Uptown wel een echte punk-attitude. In de track voert hij het woord namens de rebelse jeugd die zijn eigen terrein afbakent en zich afzet tegen d ebekrompen gevestigde orde.
“Now where I come from, we don’t let society tell us how it’s supposed to be
Our clothes, our hair, we don’t care
It’s all about being there”
In later jaren zou Prince in de vorm van Paisley Park zijn eigen paradijsje creëren vol liefdevolle mensen. Uptown is echter een meer wellustig paradijs, de onderbuik van de grote stad. Als je Prince op de binnenhoes met bandleden Fink, Dez, Bobby Z, André en Lisa ziet poseren onder hun met grattiti tags gezette namen, weet je welk curieus volk je in dat Uptown kon treffen. Het maakt het nummer alleen maar meer tot de verbeelding sprekend.”
MK: “Uptown is voor mij dan ook wederom een essentieel Prince nummer. Niet zozeer muzikaal, ook al past het perfect binnen de stijl van het volledige album. Wel omdat dit het eerste nummer is waarin hij zingt over zijn eigen ideale wereldje. Waarin iedereen gelijk is, doet wat hij of zij wil en met wie dan ook: “Black, white, Puerto Rican / Everybody’s just-a-freakin […] We’re doin’ what we please.” Hij stelde er zelfs zijn band op samen: man/vrouw, zwart/wit, straight/gay. Die band komt ook prominent in het artwork terug, hij maakt hier echt een statement. Hier heette de utopie van Prince nog ‘Uptown’, later werd dat Paisley Park. Vooral daarom vind ik dit een sleutelnummer in Prince’ discografie.”
EK: “Binnen dit nummer komt ook het hele visuele imago dat op Dirty Mind wordt gecreëerd volledig tot leven. Los van die al genoemde band. Je kon Prince begin jaren ’80 uittekenen in een lange regenjas met op de rechter schouder bevestigde studs, een look die tot en met doorbraak Purple Rain behouden blijft. Dat imago start hier. Je ziet hem bij het beluisteren van Uptown gewoon in die outfit door de smerige en met neon verlichte straten van Minneapolis lopen, zelfs al ben je er nog nooit geweest. De ‘rude boy’ button op de regenjas siert drie albumcovers. Hier is heel goed over nagedacht!”
MK: “Hij pakt daarna ook meteen door. Eén van de prijsnummers van Dirty Mind is wat mij betreft Head, wat sowieso één van mijn favoriete Prince tracks is. Head heeft alles wat het tot een bona fide Prince track: pompende funk, shockerende lyrics, humor en vooral de typische bewuste verwarring rondom de seksen. Later zou Prince deze echt meester worden op If I Was Your Girlfriend, maar hier is hij ook goed op dreef! Ik bedoel, wie is nu wie in dit nummer? Ondergaat Prince nu de fellatio, of biedt hij de toekomstige bruid aan háár te pijpen? Alleen daarom is Head al briljant. En ja, ook essentieel in zijn catalogus.”
EK: “Ik kan niet anders dan dit beamen. Head is even funky als ranzig en even humoristisch als verwarrend. Los van de tekst die verwarring zaait (maar hoe dan ook over ‘smeerpijperij’ gaat) is een hoogtepunt van de track de fantastische synthsolo van Dr. Fink. Die tilt het geheel – net als eerder al de titeltrack – naar een hoger niveau. Het over incest handelende Sister voert de controversiële tweede plaatkant alleen maar verder op. Zowel qua tempo als wat betreft de bezongen viezigheid. Het wordt bijna terloops gebracht in zo’n anderhalve minuut, maar je hebt wel direct iets van ‘what the…!?’ hoorde ik hem nu zingen?”
MK: “Waar Head een beetje verwarrend is over wie nu wie is, is Prince in Sister overduidelijk. Hij is 16, ‘only half a man’, maar dat kan zijn zus niet schelen en neemt hem te grazen. “Incest is everything it said to be”, zingt Prince verlekkerd. Whoa! Dat is wel even wat. Na het openlijk zingen over sex in de auto van de vader van zijn vriendinnetje (Dirty Mind), orgies (Uptown) en orale seks (Head) gooit Prince ook nog eens tussen neus en lippen door even een taboe op tafel! Geen wonder dat DJ’s in de Verenigde Staten niets van Dirty Mind wilden draaien. Maar Prince toont hier hoe dan ook aan ballen te hebben. Figuurlijk gesproken dan, hè. En dát is de Prince die ik te gek vind.”
EK: “Voor je goed en wel bekomen van Sister bent, tuimel je direct door Partyup in, wat er naadloos op aansluit. Dat heeft hij slim gedaan. Prince geeft de luisteraar niet genoeg tijd om écht na te denken over wat er net door de speakers kwam rollen. Persoonlijk vind ik Partyup niet het sterkste werk op het album. Sterker nog, het is wellicht het muzikaal meest oninteressante nummer op het album. Al is de (afsluitende) boodschap anno 2016 nog immer relevant en was deze dit ook al in 1990 toen “You’re gonna have to fight your own damn war / ‘Cause we don’t wanna fight no more” in de opening van de toenmalige Nude-tour werd gebruikt. Desalniettemin vind in Partyup als albumafsluiter op zo’n sleutelalbum een sisser.”
MK: “Het schijnt dat niet Prince, maar Morris Day Partyup oorspronkelijk geschreven heeft. En dat Day van Prince de keuze kreeg tussen $ 50.000,- of geholpen worden met een carrière. Day koos het laatste, maar of hij daar uiteindelijk zo blij mee was, gezien Prince’ bemoeienis met The Time, is maar de vraag.”
EK: “Och, de mannen van The Time hebben flink – en vaak terecht – lopen klagen op Prince, maar voorlopig staat Morris Day komend weekend weer in zijn glimmendste paljas zijn The Time-act op te voeren in Paisley Park. Waarschijnlijk beseft hij zich ook wel dat met niet ‘meer’ gaat worden. Jammer hoor, het talent zat er wel, maar de ego’s, discipline en een zekere Jamie Starr hebben die carrière altijd geremd.”
MK: “Of Prince het nu wel of niet geschreven heeft, Partyup vind ik naadloos passen binnen Dirty Mind. Zowel muzikaal (ijzige synthsesizers in combinatie met spaarzame gitaarakkoorden bovenop stuwende funk) als tekstueel. Een nummer dat net als Uptown oproept tot lekker doen waar je zin in hebt, je niet te conformeren aan de gevestigde orde en zelfs tot protest. Oprotten met je oorlog, wij willen feesten, dansen, spelen, neuken. Typisch een onderwerp dat Prince vaak aan zou halen, luister maar naar 1999, Play In The Sunshine, en andere nummers waarin hij liever dansend de Apocalyps tegemoet gaat.”
EK: “Daar zit wel wat in, maar daar noem je ook meteen nummers die allen stukken sterker zijn. Logisch wellicht ook. Dirty Mind is eigenlijk vooral een springplank naar wat komen gaat. Een blauwdruk waarmee Prince aan de slag kan om zichzelf binnen vier jaar tot internationale superster op te werken.”
MK: “Dirty Mind is voor mij de eerste échte Prince plaat. Cruciaal voor zijn oeuvre en voor zijn carrière. De start van alles, vind ik. Muzikaal, tekstueel en vooral qua attitude. Niet ieder nummer is essentieel, maar er staat geen echt zwak nummer op. Vooral niet omdat elk nummer past binnen het concept van het album. Daarom vind ik het ook zeer lastig de echt essentiële tracks uit te kiezen, ik zou liefst het volledige album als essentieel willen kenmerken.”
EK: “Dan doen we dat toch gewoon? Ik hoor de zwakkere broeders ook wel, maar deel je conclusie!”
Essentiële tracks: Dirty Mind t/m Partyup als geheel
Waardering: ****
Prince – Dirty Mind (1980)
- Dirty Mind (04:11)
- When You Were Mine (03:44)
- Do It All Night (03:42)
- Gotta Broken Heart Again (02:13)
- Uptown (05:30)
- Head (04:40)
- Sister (01:33)
- Partyup (04:24)
